Vele mensen ervaren te veel stress. Stress is er dan ook in alle vormen en maten. Maar stress bestaat ook uit een keten van drie verschillende factoren. Wanneer er sprake is van een té veel aan stress, is het belangrijk om te begrijpen wat deze drie verschillende factoren zijn. Pas dán kan je daadwerkelijk je stress verminderen. In deze blog leer je meer over stress: over het ontstaan van stress tot aan wat je eraan zou kunnen doen. Maar laten we bij het begin beginnen…

 

Stresshormonen

Stress komt als eerste fysiek tot uiting, namelijk als stresshormoon. Je hersenen registreren gevaar en geven daarom hormonen af die vervolgens de bijnieren aanzetten tot het produceren van de neurotransmitters adrenaline en noradrenaline en daarna het stresshormoon cortisol. Door de aanmaak van adrenaline wordt onder andere de spijsvertering ‘even’ op een lager pitje gezet. Ook komt er energie vrij in de vorm van glycogeen, waardoor de hoeveelheid glucose in je bloed stijgt. Heel handig, als je bedenkt dat er vroeger gevaar dreigde in de vorm van een wild dier of voedselschaarste. Het is dus nodig dat je snel kan handelen. Immers, op zo’n moment moet je ‘vechten of vluchten’ en daar is energie voor nodig. Cortisol zorgt er vervolgens voor dat je voor een langere periode het hoofd kan bieden aan de gevaarlijke situatie. Cortisol laat je bloedsuikerspiegel stijgen zodat je lichaam in staat is voor langere tijd energie te verbruiken. De neurotransmitters adrenaline en noradrenaline, alsook het stresshormoon cortisol, hadden we vroeger dus hard nodig om te overleven. Maar in de huidige tijd komen we over het algemeen geen wild dier meer tegen en hoeven we ook geen honger te lijden. En tóch draaien onze bijnieren overuren om het stresshormoon cortisol aan te maken. Hoe komt dat dan?

 

Oorzaken van stress

De oorzaken van stress in de huidige tijd zijn te vinden in bijvoorbeeld relatiestress, fileleed, financiële onzekerheid, problemen op het werk of een naderende deadline. Omdat de hersenen deze situaties registreren als stressvol, worden de bijnieren aangezet tot het produceren van cortisol. Maar het lichaam is er niet op gebouwd om deze stressvolle situaties te lang te laten duren, terwijl deze situaties vaak wel langdurig zijn. Zijn ze niet langdurig, dan rol je wel van de ene stressvolle situatie in de andere, zodat er ook dán langdurig cortisol aangemaakt dient te worden.

 

Nadelige effecten van te veel en te lang cortisol

Al eerder gaf ik aan dat de spijsvertering op een lager pitje wordt gezet wanneer de hersenen gevaar registreren. Stel je eens voor: er staat een bruine beer voor je. Dan moet je kiezen tussen vechten of vluchten. Wellicht dat je zal kiezen voor vluchten (de strijd is wat ongelijk) en dus zet je het op een rennen. Op zo’n moment is het niet zo handig als je ineens zou moeten poepen, toch? Gelukkig is je lichaam slim en zorgt het ervoor dat dat even kan wachten. Maar wat gebeurt er dan in de huidige tijd als je langdurig stress ervaart? Inderdaad, dan kan het wel eens gebeuren dat je obstipatie krijgt. Immers, je lichaam heeft de spijsvertering even op een lager pitje gezet. Je lichaam doet gewoon zijn werk. Maar de aanmaak van cortisol doet nog méér in je lichaam. Omdat je lichaam energie nodig heeft om te vechten of vluchten, zal de energie die normaal gesproken nodig is om je immuunsysteem op peil te houden, verminderen. Dat betekent dat je vatbaarder bent voor ontstekingen en virussen en op de langere termijn zelfs voor tumoren. Zijn er nog meer nadelige effecten te noemen van een overproductie van cortisol? Helaas wel…. Cortisol stimuleert de aanmaak van het hormoon insuline, die op zijn beurt zorgt voor stabilisatie van de bloedsuikerspiegel. Maar insuline zorgt er ook voor dat glucose en andere voedingsstoffen door je lichaamscellen worden opgenomen. Bij een overproductie van cortisol dreigen de lichaamscellen (bijvoorbeeld die van je spieren) vol te zitten. De overschotten die ontstaan móeten ergens heen, en dus worden ze opgeslagen in je vetreserves. Je raadt het al… je vetmassa neemt hierdoor toe en bij langdurige overproductie van cortisol riskeer je dan ook een kans op overgewicht. Toch heeft deze opslag in je vetreserves ook een (fysio)logische oorzaak. Vet is onze reserveleverancier van energie. Wanneer de energievoorraad in je bloed op raakt, dan schakelt de energietoevoer over naar de vetreserves. Helaas kunnen deze vetreserves niet worden aangesproken in periodes van langdurige stress, omdat de insuline deze opname tegen houdt. Je vet neemt aldus toe. Afvallen is onmogelijk. En stress neemt weer toe.

 

Soorten stress

In de begeleiding van mijn cliënten onderscheid ik altijd een overzichtelijke tweedeling in de soorten stress, namelijk externe en interne stress. Het onderscheid wordt bepaald door de oorsprong van de stressoorzaak. Zo wordt externe stress veroorzaakt door de omgeving (bijvoorbeeld werkstress, ziekte, financiële onzekerheid) en interne stress door de persoon zelf (bijvoorbeeld schuldgevoel, minderwaardigheidscomplex, gevoel van machteloosheid). Een andere benaming voor stressoorzaken is stressoren. In mijn praktijk merk ik vaak dat stressoren onterecht als extern worden betiteld. Het is moeilijk om in te zien dat stressoren door de persoon zelf veroorzaakt worden. Het is vaak nog lastiger om er wat aan te doen. Je begrijpt dat het, met het oog op de eigen gezondheid, van belang is om zo snel en efficiënt mogelijk stressoren te elimineren. Een andere kijk op het leven is hierbij dus van levensbelang. Een andere lifestyle evenmin.

 

Hoe verminder je stress?

Om je op weg te helpen naar een gezonder en stress lozer leven, geef ik je hierbij een handig stappenplan. Loop elke stap zorgvuldig door en neem er vooral de tijd voor. Soms is het prettig om het geheel even een paar uurtjes te laten rusten, maar pak het daarna weer op om het af te maken. Met een goede motivatie heb jij over een poosje een minder gestrest en dus gezonder leven. Neem er de tijd voor, neem dus de tijd voor jezelf!

 

Stappen:

1. Beschrijf de stressoren in je leven op een vel papier; de grootste stressor bovenaan, de kleinste stressor onderaan
2. Bepaal welke extern dan wel intern zijn en schrijf dat erbij
3. Schrijf bij elke externe stressor welke tegenovergestelde situatie voor jou de meest ideale en dus meest stress-loze situatie zou zijn
   a. Schrijf stapsgewijs op hoe jij die ideale situatie werkelijkheid kan laten worden
   b. Schrijf de voor- en nadelen die kleven aan de te nemen stappen
   c. Beantwoord voor jezelf: hoe kan je de nadelen voordelen laten worden
4.  De interne stressoren behoeven een andere aanpak
   a. Schrijf alle negatieve gedachten op een vel papier
   b. Schrijf tegenover elke negatieve gedachte een positieve gedachte op. Bedenk hierbij dat je geen invloed hebt op de gedragingen van een ander echter wél op de manier waarop je zelf tegen de situatie aankijkt
5. De vervolgstap voor zowel de externe als de interne stressoren is het jezelf afvragen hoe jouw meest ideale leven eruit zou zien. Heb je moeite met het beantwoorden van deze vraag? Maak er dan een Wondervraag van: 

Hoe zou je leven er morgen uitzien als er een wonder heeft plaats gevonden en jouw stressoren weg zouden zijn? Omschrijf tot in detail hoe jouw situatie er dán uit ziet.

6. Check nog eens waar je in alle vorige stappen nog wat aanpassingen in je antwoorden zou kunnen doen om jouw antwoord op je wondervraag werkelijkheid te laten worden.