In mijn praktijk kom ik veel vrouwen tegen die last hebben van overgangsklachten. Toch heeft niet elke vrouw er last van. Sommige vrouwen zeggen vrijwel geen klachten te ervaren. Hoe is dat mogelijk? Waarom heeft de ene vrouw méér last van de overgang dan de andere vrouw?
Overgangsjaren
Het moment dat het lichaam de overgang gaat inzetten, verschilt per vrouw. Waar de ene vrouw reeds voor haar 40ste verjaardag veranderingen merkt, kan een andere vrouw pas na haar 50ste specifieke veranderingen opmerken. Over het algemeen kan gesteld worden dat de overgang grofweg tussen het 40ste en 50ste levensjaar plaatsvindt. De overgang wordt afgesloten met de menopauze, oftewel de laatste menstruatie. Wanneer deze plaatsvindt, weet je feitelijk pas een jaar ná de laatste menstruatie. Terwijl de overgang dus jaren kan duren, beslaat de menopauze dus slechts een paar dagen.
Rol van de bijnieren
Tijdens de vruchtbare jaren van de vrouw, spelen de geslachtsorganen de belangrijkste rol. Daarnaast spelen de bijnieren in die periode een kleinere rol door een geringe aanmaak van geslachtshormonen. De geslachtshormonen die in de vruchtbare jaren worden geproduceerd, zullen tijdens de overgangsjaren verminderen. Uiteindelijk zullen de geslachtsorganen stoppen met het produceren van de geslachtshormonen, maar de bijnieren niet. Omdat het lichaam een heel ingenieus systeem hanteert waarbij balans het belangrijkste uitgangspunt is, zal het lichaam dus een manier zoeken om de hormoonhuishouding in balans te houden. Dit doet het lichaam door de bijnieren extra geslachtshormonen te laten produceren. Echter, deze hoeveelheid geslachtshormonen zal aanzienlijk minder zijn dan dat de geslachtsorganen konden produceren. Maar dat is geen probleem; het is voldoende om het lichaam in balans te houden. De taken van de bijnieren worden in de overgangsjaren dus uitgebreid, terwijl de bijnieren al meerdere functies vervullen. Want de bijnieren spelen al de hoofdrol in het reguleren van de zout- en waterhuishouding. Maar de bijnieren ondersteunen ook je afweersysteem en ze bevorderen de aanmaak van glucose. Een andere belangrijke functie is de aanmaak van cortisol, adrenaline en noradrenaline. Laatste twee zijn in grote lijn hetzelfde, op een paar kleine verschillen na. Ze worden in gezet als je boos of angstig bent, of wanneer je ergens erg van schrikt. De eerstgenoemde, cortisol, is het zogeheten stresshormoon. En daarmee komen we aan bij de kop van mijn blog.
Het stresshormoon cortisol is van belang om ’s morgens fris en fruitig wakker te worden, om alert te zijn in een vergadering, om oplettend aan het verkeer deel te kunnen nemen etcetera. Hoewel het hormoon cortisol vaak in een negatief daglicht wordt geplaatst, is deze dus helemaal niet negatief maar bikkelhard nodig in het normaal kunnen functioneren in de maatschappij. Pas als de bijnieren het niet kunnen opbrengen om de hormonen, en dus ook cortisol, voldoende te kunnen produceren dan merk je dat aan verschillende symptomen. Zo zal je bijvoorbeeld vermoeid wakker worden, ben je snel overprikkeld door licht en geluid en heb je sterke behoefte aan zoete en zoute smaken. Dit zou kunnen liggen aan een bijnieruitputting, ook wel burn-out genoemd. De oorzaak van een bijnieruitputting ligt veelal in een langdurige periode van overmatige stress, waarbij de bijnieren veelvuldig of continu aan het werk moesten om cortisol aan te maken. Dit kunnen de bijnieren soms wel zo’n 10 tot 15 jaar volhouden, maar als je dan niet tijdig ingrijpt dan kunnen de gevolgen zoals hierboven beschreven zijn.
Tegen de tijd dat een vrouw in de overgang komt, zijn er vaak stressvolle jaren – waarin kinderen opgevoed werden, er gewerkt moest worden om de financiën op orde te houden, er een druk sociaal leven plaats vond – aan vooraf gegaan. De bijnieren, die in de overgangsjaren aldus wat extra werk krijgen (geslachtshormonen maken), zijn al vermoeider dan normaal. Vaak zijn de kinderen inmiddels groot en zijn de zorgen daarmee om de kinderen ook groter. En dus is de stress ook weer groter. Tegelijkertijd gaan vrouwen juist meer werken omdat er geen praktische dagelijkse zorg voor de kinderen nodig is. Ook vanuit het werk en ambitie kan er stress komen.
Als de bijnieren druk zijn met het produceren van cortisol, dan zal de productie van geslachtshormonen minder aandacht krijgen.
Wanneer je het verhaal een beetje hebt kunnen volgen, dan begrijp je meteen wat er aan de hand is. De geslachtsorganen maken in de overgangsjaren minder geslachtshormonen, de bijnieren zijn in de periodes van stress druk met de aanmaak van cortisol en daarmee minder bezig met geslachtshormonen. De totale hoeveelheid geslachtshormonen in het lichaam daalt dan drastisch en deze forse (en plotselinge) daling kan diverse overgangsklachten veroorzaken. Nachtzweten, opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen zijn veelgehoorde klachten. Daarbij is het goed om te weten dat overgangsklachten sterk lijken op de symptomen die horen bij een bijnieruitputting.
Stressreductie
Heb je veel last van overgangsklachten? Neem je stresslevel eens kritisch onder de loep. Kan je wat doen aan je stressoren (veroorzakers van stress)? Handel dan direct. Echter, wanneer je daar niet direct een invloed op kan uitoefenen, zorg dan voor een forse tegenhanger van vele ontspanmomenten. Geef je grenzen aan (niet alleen aan anderen, maar ook aan jezelf!) en doe de dingen waar je je volledig kan ontspannen. Zo kan je yoga beoefenen, een warm bad nemen, naar de sauna of leren mediteren. Lees voor stressreductie ook eens mijn blog over Hoe stress invloed heeft op je gezondheid.